Thomas schrijft brieven met Ines Deprez
Beste Ines,
Ik schrijf je naar aanleiding van het project Gevangen in woorden, waarin ik via verschillende briefwisselingen met mensen in dialoog ga over misdaad, straf en herstel. Het project kadert binnen een groot geheel, namelijk Dialoog. Verschillende organisaties proberen via deze weg het debat rond misdaad, straf en herstel te stimuleren en faciliteren. Daarbij staan ze voor een solidaire samenleving en verbondenheid. Ze proberen op die manier ruimte te creëren voor een volwaardig herstelproces voor zowel slachtoffer, dader als samenleving.
Door te schrijven met verschillende mensen uit de sector probeer ik mijn steentje hieraan bij te dragen. Een belangrijke schakel hierin is slachtofferhulp. In de eerste plaats om te kunnen spreken over wat jou overkomen is, maar ook om te weten wat jouw rechten zijn als slachtoffer. Dat is van niet te onderschatten belang, want veel mensen weten waarschijnlijk niet wat ze allemaal kunnen doen eenmaal ze slachtoffer geworden zijn van een misdrijf of misdaad.
Als ik mij niet vergis behoort slachtofferhulp tot de eerste lijn, of misschien zelf de nulde lijn hulpverlening. Hoe zorgen jullie ervoor dat de drempel om naar jullie te komen laag is? Want ik kan mij voorstellen dat veel slachtoffers het moeilijk hebben om een eerste stap naar hulpverlening te zetten. Zeker wanneer het gaat over mishandeling en seksuele delicten. Daar hangt nog steeds een zekere schroom over in onze samenleving.
Zelf heb ik er geen idee van wat je eigenlijk allemaal kan doen wanneer je slachtoffer geworden bent. Ik kan mij dan ook voorstellen dat dit voor veel andere mensen ook het geval is. Herken je dat ook in de praktijk dat mensen vaak onwetend naar jullie komen? Waaruit bestaat een eerste gesprek met jullie? Volgen jullie daarin een vast stramien, of is het toch voornamelijk casus gerelateerd.
Er zijn zeker ook gevallen dat iemand zichzelf niet als slachtoffer ziet. Dat ze niet onderkennen dat ze bijvoorbeeld slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Of dat men de eerste stap naar hulpverlening niet durft te nemen. Kan ook iemand vanuit de omgeving van het slachtoffer de stap zetten naar slachtofferhulp? Of moeten zij via een andere weg hulp zoeken?
Met vriendelijke groet,
Thomas
Beste Thomas,
Ik heb je brief goed ontvangen. Hij bleef even liggen op mijn bureau, waarvoor mijn excuses. In je brief stel je heel wat interessante vragen. Ik hoop toch enkele zaken te kunnen beantwoorden.
Graag start ik met het uitleggen van de verschillende diensten binnen slachtofferzorg, slachtofferbejegening, slachtofferhulp en slachtofferonthaal. In de volksmond en in de pers worden deze termen vaak verkeerd gebruikt. Slachtofferzorg is een overkoepelende term van zorg aan slachtoffers. Slachtofferbejegening zijn slachtofferbejegenaars van de politie die instaan voor de eerste opvang na een gebeurtenis of ongeval, bijstand waardig afscheid, verwijzing naar hulp enzovoorts.
De dienst Slachtofferonthaal van het justitiehuis bestaat uit justitieassistenten die ondersteuning bieden aan slachtoffers bij alles wat met de gerechtelijke procedure te maken heeft. Zij bieden bijstand bij de zitting en dossierinzage alsook verlenen van uitleg omtrent de juridische procedure. Slachtofferhulp is een dienst van het CAW. Vanuit Slachtofferhulp proberen we met de verschillende diensten nauw samen te werken om de slachtoffers te ondersteunen.
Het grootste deel van onze aanmeldingen gebeurt via politie. Zij bevragen slachtoffers en wij krijgen de gegevens doorgestuurd. Op die manier werken we heel drempelverlagend. Slachtoffers zijn geen hulpvragers, wat maakt dat we heel sterk inzetten op sensibilisering. Een huisarts, begrafenisondernemer, apotheek, en nog zoveel meer diensten kunnen toeleider zijn tot onze dienst.
Slachtofferhulp biedt een integrale begeleiding en emotionele ondersteuning bij het verwerkingsproces van een misdrijf of een traumatische gebeurtenis. Bij slachtofferhulp krijgen de mensen de ruimte om te praten over wat hen overkomen is. Zij krijgen uitleg over mogelijke reacties op het trauma en hoe een verwerkingsproces verloopt. Slachtofferhulp is er zowel voor kinderen als voor volwassenen en is steeds gratis. We bieden gesprekken bij de mensen thuis, op de dienst Slachtofferhulp of op een plaats in de buurt.
Slachtoffers van huiselijk geweld, nabestaanden na zelfdoding of moord, slachtoffer van een inbraak of zedenfeiten… al deze slachtoffers kunnen bij ons terecht. Het is dus heel moeilijk om een vast stramien af te leveren. Elke heeft zijn eigen noden en behoeftes en we starten altijd met het beluisteren om daarna samen op zoek te gaan naar de gepaste ondersteuning.
Een ganse uitleg en ik hoop hiermee je een eerste inkijk te hebben gegeven in onze werking.
Warme groet,
Ines
Beste Ines,
Zelf had ik er nooit bij stilgestaan daar er zoveel verschillende diensten bestaan voor slachtoffers, en ik denk velen andere met mij. Terwijl het op zich logisch is. Slachtoffers hebben verschillende vormen van ondersteuning nodig, wat telkens een andere expertise met zich meebrengt. Het zorgt er ook meteen voor dat hulpverleners zich kunnen specialiseren in hun eigen materie, en zo betere zorg kunnen aanbieden.
Slachtoffers zijn een diverse groep. Kinderen, adolescenten, volwassenen. Slachtoffer van pesten. Agressie. Misbruik. Oplichting. Hoe gaan jullie hier mee om binnen slachtofferhulp. Heeft iedereen een eigen specialisatie, of merk je dat hoe divers ook, er toch veel gelijkenissen zijn in de manier waarop jullie hen ondersteunen en begeleiden?
Je zegt dat slachtoffers geen hulpvragers zijn. Bedoel je dan dat slachtoffers zelf niet de stap zetten naar hulpverlening, maar eerder doorverwezen worden? Meteen vraag ik me af wat de oorzaak hiervan zou kunnen zijn. Schaamte zal zeker zijn rol spelen. Het is niet evident om als slachtoffer naar buiten te komen, zeker bij bepaalde delicten. Dat bewijst de reportage over misbruik in de kerk nog maar eens. Mensen durfden niet met hun verhaal naar buiten te komen uit angst om niet geloofd te worden. Daarvoor was de getuigenis van Mark Vangheluwe bijzonder belangrijk. Door de gesprekopnames was er ontegensprekelijk bewijs van de feiten, en sterkte het vele andere slachtoffers om naar buiten te komen.
Daarnaast kleeft er ook een soort stigma op slachtoffers. Je wordt als mens gereduceerd tot hetgeen je overkomen is. Alsof je niets meer bent buiten dat. Bijkomend wordt dan ook vaak de schuld bij hen legt. Je hebt het laten gebeuren. Je bent niet sterk genoeg. Je hebt het zelf uitgelokt. Je bent een leugenaar. Dat moet bijzonder moeilijk zijn. Je moet jezelf steeds verdedigen. Bewijzen dat jouw leed is aangedaan.
Spelen er volgens jou ook nog andere factoren mee waarom slachtoffers geen hulpvragers zijn?
Het zijn niet enkel slachtoffers die leiden. We zien vaak ook dat de omgeving van slachtoffers worstelen en soms een secundair trauma oplopen. Ook kinderen, partners en familie van daders kunnen zich slachtoffer voelen. Kunnen ook zij geholpen worden door slachtofferhulp. Of moeten zij zich tot andere instanties richten?
Hartelijke groet,
Thomas
Beste Thomas,
De doelgroep waarmee we aan de slag gaan is heel divers. We werken met kinderen, rouwsituaties, misbruik, verkeersongevallen, intrafamiliaal geweld etc. Elke collega heeft zo zijn eigen specialisatie maar we nemen allemaal elke soort casussen op. We gaan bij elkaar ten rade en de afwisseling is soms ook nodig.
Er zijn echter wel gelijkenissen in de manier waarop we hen ondersteunen. Uitleg over de werking van de hersenen, toelichting geven omtrent de normale reacties op de abnormale gebeurtenis zijn zaken die in elk gesprek voorkomen.
Slachtoffers vinden vaak dat ze er zelf door moeten raken of dat hun situatie niet erg genoeg is. Daarom werken we samen met politie en justitie. Als het slachtoffer dat wil, brengen zij ons op de hoogte en nemen wij proactief contact op. Net omdat we weten dat veel slachtoffers zelf geen hulp zullen vragen.
We spelen een steeds grotere rol bij de nazorg van slachtoffers. Nazorg is hier heel belangrijk. In acute noodsituaties zijn wij niet aanwezig. De laatste jaren is er veel gebeurd, overstromingen, busrampen, aanslagen en aardbevingen. Ook in die situaties kunnen mensen beroep op ons doen.
Omdat slachtoffers geen actieve hulpvragers zijn, gaan we voortdurend op zoek naar systemen om dat beter te doen, bijvoorbeeld door slachtofferlijsten te maken, door goed af te stemmen met alle professionals die betrokken zijn bij een ramp en zowel de acute hulp als de nazorg in kaart te brengen. Ook daar bieden we als eerstelijnsorganisatie zowel emotionele, juridische als praktische hulp, bijvoorbeeld bij het in orde brengen van de verzekeringspapieren.
Het CAW heeft naast aandacht voor de slachtoffers en hun omgeving ook aandacht voor daders en hun omgeving. Binnen het CAW gaat de dienst Justitieel Welzijnswerk aan de slag met de daders in de gevangenis en ook de naastbestaanden. Wanneer slachtoffer en dader in gesprek willen met elkaar dan is er een dienst, Moderator die de herstelbemiddeling voor zich neemt. Moderator brengt slachtoffers, (meerderjarige) dader, veroorzaker of betrokkene bij een strafbaar feit met elkaar in contact. Zo kan men, ondersteund door een bemiddelaar, praten over wat er gebeurde, waarom iets gebeurde en wat de gevolgen zijn. Zodat vragen een antwoord krijgen en ieder het gebeurde een plaats kan geven in het verdere leven. De strafrechtelijke procedure is gericht op andere zaken dan de vragen waar sommige slachtoffers mee zitten.
Warme groet,
Ines
Beste Ines,
Op het eind van jouw brief blijft één zin nazinderen. Dat slachtoffers vaak vinden dat hun situatie niet erg genoeg is. Toevallig las ik vandaag een artikel op een nieuwswebsite over het misbruik in de kerk met dezelfde bevinding. Blijkbaar zijn er veel slachtoffers die nooit melding maken omdat ze de ernst van wat hen overkomen is onderschatten. Alsof er een gradatie in leed zou bestaan, en je minimaal zoveel punten moet scoren, vooraleer je recht tot spreken hebt.
Professionele hulpverlening is bijzonder belangrijk, zeker bij het herstel van slachtoffers, om hen o.a. de tools aan te reiken om hun leven weer in eigen handen te nemen. Ook de omgeving van het slachtoffer speelt kan hierin een grote rol opnemen. Een goed sociaal vangnet kan bijzonder helpend zijn voor slachtoffers. Je ziet vaak dat de omgeving wil helpen, maar vaak niet weet wat ze kunnen doen, wat ze kunnen zeggen. Heb jij tips hiervoor vanuit jouw ervaring met slachtoffers.
Deze brieven kaderen binnen een groter geheel, namelijk het project DIALOOG. Met verschillende organisaties pleiten zij voor een herstelgerichte samenleving. Het project Moderator is daar een goed voorbeeld van. Er zijn nog veel andere goede voorbeelden. Ik denk dat de professionele hulpverlening klaar is voor een herstelgerichte samenleving en deze visie ook volledig ondersteunt.
De vraag is dan hoe we de samenleving daarin meekrijgen. We zijn heel hard voor mensen die fouten maken, en de roep naar harde repressie lijkt groter te worden. Zo hoor je nogal vaak dat gevangenissen als een hotel zijn, en dat al die luxe niet nodig is, gedetineerden zitten daar nu eenmaal met een reden. Op zich vind verbaast mij dat niet. Al komen we daar niet veel verder mee.
Echter zijn we vaak ook hard voor slachtoffers. Terwijl zij niet gekozen hebben voor hetgeen hen overkomen is. Vaak wordt de verantwoordelijkheid voor een deel ook bij het slachtoffer gelegd. Hoe vaak hoor je niet bij seksuele delicten dat het slachtoffer alles uitgelokt heeft. Ze moest maar geen uitdagende kledij dragen. Slachtoffer zijn, is vaak een stigma, dat herstel in de weg zit.
Wat zijn volgens jouw de grote uitdagingen om naar een herstelgerichte samenleving te evolueren. En hoe kunnen we als samenleving beter omgaan en zorgen voor slachtoffers?
Groeten,
Thomas
Hallo Thomas,
Laatste brief, ik vlieg er meteen in. Tips voor de omgeving van slachtoffers… Bij onze dienst komen slachtoffers van stalking, partnergeweld, moord, etc. Elk misdrijf heeft zo z’n eigen specifieke aandachtspunten. Algemeen is het belangrijk om belangstelling te tonen. De meeste slachtoffers hebben een hekel aan medelijden maar oprecht medeleven wordt wel sterk gewaardeerd.
Probeer niet te veel door te gaan op de details, zet je eigen nieuwsgierigheid aan de kant. Sommige slachtoffers willen hun verhaal verschillende keren vertellen. Luister vlak na de feiten, maar ook weken of maanden daarna. Vraag aan het slachtoffer hoe het gaat.
‘Ik weet niet wat zeggen’ of ‘ik kan niets doen om het op te lossen’ zijn uitspraken die we weleens horen van de omgeving. Je hoeft geen pasklare antwoorden of oplossingen te geven. Er gewoon zijn, betekent al een enorme steun. Opmerkingen als ‘je moet er niet zoveel aan denken’ probeer best te vermijden. Zo’n opmerkingen komen kwetsend over.
Ontloop het slachtoffer niet. Nodig de persoon uit en laat hem of haar zelf beslissen wanneer het lukt. Aanbod doen is belangrijk maar het is ook ok als het slachtoffer neen zegt. Tracht het slachtoffer te stimuleren of voldoende rust en ontspanning te nemen. Vergeet ook de kinderen niet! Geef hen aandacht. Alsook heb aandacht voor jezelf. De schokkende gebeurtenis heeft ook op de omgeving een effect. Wees aandachtig voor je eigen reacties.
Een herstelgerichte samenleving vraagt tijd. Organisaties en beleid beter op elkaar afstemmen is een eerste stap. Inzetten op good-practices, leren van andere diensten, opleiding etc. kunnen allemaal bijdragen.
Het is belangrijk in het omgaan en zorgen voor slachtoffers dat drempels worden verlaagd. De drempel naar hulpverlening en justitie bijvoorbeeld. We dienen als samenleving te blijven investeren en stap per stap zien we de zorg groeien.
Warme groet,
Ines
