Thomas schrijft brieven met Dirk Dufraing
Beste Dirk,
Ik schrijf je naar aanleiding van het brievenproject Gevangen in woorden. Daarin ga ik met verschillende mensen in dialoog over misdaad, straf en herstel. We hebben elkaar nooit eerder gesproken of geschreven. Dus moet ik mezelf misschien even kort voorstellen. Acht jaar geleden studeerde ik af aan de UGent als Master in de Klinische psychologie. Doorheen mijn studies ontdekte ik mijn passie voor het schrijven, met als gevolg dat ik nooit als psycholoog in het werkveld gestaan heb.
Enkele maanden geleden werd ik door Avansa gevraagd om brieven te schrijven voor een van hun projecten Dialoog, waarin ze samen met andere organisaties het maatschappelijk debat rond misdaad, straf en herstel willen stimuleren. Zonder enige twijfeling stemde ik in. Enkele jaren terug schreef ik samen gedetineerden over rouw. De teksten zouden in een publicatie verschijnen, maar tot mijn grote ontsteltenis werden de teksten geweigerd. Alsof een dader niet kan rouwen, en alleen nog vereenzelvigd wordt met zijn misdaad. Nog regelmatig moet ik terug denken aan de ontmoetingen met enkele daders en de gemiste kans om ook een andere kant van hen te tonen.
Binnen het kader van herstel na misdaad is schuldbemiddeling een van de belangrijke pijlers, voor zowel het slachtoffer als de dader. Het is vanuit die optiek dat we jouw uitgenodigd hebben om deel te nemen aan Gevangen in woorden, gezien jij jaren aan de slag was als slachtoffer-schuldbemiddelaar. Ik kan mij voorstellen dat veel mensen geen idee hebben hoe zo’n schuldbemiddelingsproces eruit ziet. Volgt dat altijd een vast vooropgesteld stramien, of is het voornamelijk casusafhankelijk?
Als ik mensen rondom mij over misdaad en straf hoor spreken, dan leeft er vaak het idee dat veel daders ongestraft blijven. Waarbij men bijna uitsluitend aan detentie denkt. Je hoort vaak dat de gevangenisstraf te kort is, of dat men veel te snel terug vrij kan komen, en men dat als een onevenredigheid ervaart ten opzichte van de misdaad. Heb jij ook gemerkt dat slachtoffers vaak het idee hebben dat een gevangenisstraf als een vorm van boetedoening belangrijk voor hen is in het verwerkingsproces? Of merkte je in bemiddelingsprocessen dat slachtoffers een opener houding krijgen, en ervaren dat een herstelproces niet enkel draait om detentie, en dat er ook andere misschien constructievere manieren bestaan?
Ik vermoed dat voor een succesvolle bemiddeling tussen slachtoffer en dader een eerlijke en open houding van cruciaal belang is. Merk jij dat veel mensen daar effectief voor openstaan binnen onze samenleving? En heb je daarin een evolutie doorheen jouw carrière opgemerkt?
Warme groet,
Thomas
Beste Thomas,
Toen mij een paar weken geleden werd gevraagd om deel te nemen aan dit brievenproject, moest ik niet lang aarzelen, ook al ben ik inmiddels bijna 4 jaar met pensioen & heb ik dit werkveld bewust achter mij gelaten, om mij misschien nog méér bewust in te laten met de steeds weerkerende regelmaat van mijn dagelijkse bezigheden. Heel vroeg opstaan, wandelen met de hond, fietsen, zwemmen… rond halftien weer thuis. De morgenstond heeft goud in de mond… goed begonnen is half gewonnen. Bijna iedere dag hetzelfde stramien… onderhoud van mijn zelfgebouwde huis, werken in de moestuin, de serre, de plantentuin… koken, bakken, fruit, groenten & noten schoonmaken & verwerken. En altijd maar weer wandelen. Voor velen wellicht dodelijk saai of strontvervelend… ik heb hier helemaal vrede mee.
Ik ben geboren & getogen in Merksplas, voor de meeste mensen wellicht gekend van de gevangenis die hier al 200 jaar bestaat. Inmiddels helemaal uitgeleefd, tijdens mijn actieve loopbaan ook bekend als de vuilnisbak voor de Belgische gedetineerden & geïnterneerden, die hier o.a. in grote getale vaak op tuchttransfer naartoe kwamen omdat ze elders niet of moeilijk konden functioneren. Ondanks wellicht goedbedoelde pogingen om hier & daar de infrastructuur fragmentair wat op te kalefateren & meer hedendaagse criminologische inzichten die in het beste geval in de geesten van directie & personeel zijn doorgedrongen, blijft het wat mij betreft een regelrechte schande dat we nog steeds mensen opsluiten in miserabele levensomstandigheden.
De gevangenis, de vroegere Rijksweldadigheidskolonie – Colonie de Bienfaisance de l’Etat Merxplas is verbonden met een immens domein, afgebakend door een ringgracht met een voormalige zwemkom, vroegere kleiputten, 2 kerkhoven, bossen, velden , akkers & weiden, naast al dan niet gerestaureerde gebouwen die vaak een herbestemming kregen.
Hier wandel ik dagelijks, dit is mijn achtertuin, hier kom ik vandaan.
De gevangenis was mijn biotoop toen ik in het Penitentiair Schoolcentrum van Hoogstraten 24 jaar geleden in het kader van het pilootproject Herstelgerichte Detentie voor het eerst hoorde spreken over herstelrecht & bemiddeling. De eerste 7 jaar als bemiddelaar heb ik bijna uitsluitend gewerkt met definitief veroordeelde daders & hun slachtoffers n.a.v. behoorlijk zware (geweld)misdrijven & misdaden. Gaandeweg & noodgedwongen deed ik nogal wat ervaring op in het bemiddelen bij seksuele misdrijven & met daders met een ernstige psychopathologische problematiek, & het spreekt voor zich… met vaak zwaar getraumatiseerde slachtoffers en/ of hun na(ast)bestaanden.
Voor alle duidelijkheid misschien eerst nog even een misverstand de wereld uit helpen. In je brief maak je gewag van schuldbemiddeling. Hierbij wordt er vooral bemiddeld over de financiële schulden tussen schuldenaars & schuldeisers. Bij slachtoffer-dader bemiddeling (herstelbemiddeling) bepalen de rechtstreeks betrokkenen waarover er uiteindelijk gesproken zal worden. Dat kan over de financiële schadevergoeding gaan, maar dikwijls willen mensen het hebben over de emotionele kant van de zaak, wensen ze antwoord op vragen, willen ze dingen verduidelijken, et cetera.
In het format van deze briefwisseling is het moeilijk om werkingsprincipes, mogelijk verloop of vooropgesteld stramien van een bemiddeling weer te geven. Veel meer nuttige & relevante informatie hierover vind je op www.moderator.be. Daar staat overigens nog heel wat andere, goed gedocumenteerde info over Samenspraak – Herstelgerichte Dialooggroepen en overige vormen van herstelgerichte benaderingen in de justitiële context.
Ook wat je laatste vragen betreft, is het lastig eenduidig te antwoorden. Laat me het voorlopig houden bij wat ik eerder elders in dit verband reeds schreef. Rechtstreekse of onrechtstreekse communicatie tussen slachtoffers, hun na(ast)bestaanden en daders kan in sommige gevallen bijdragen tot een betere verwerking van het gebeurde, en een beter begrip t.a.v. van de straftoemeting, strafuitvoering en mogelijke invrijheidstelling. Ook bij de zwaarste en meest ingrijpende misdrijven. Juist omdat het níet weten, het níet betrokken zijn, het níet erkend worden, vaak erger is dan wèl te weten, wèl te proberen…
Het blijft echter steeds een uiterst individuele inschatting of je hier als mens op een bepaald ogenblik al dan niet behoefte aan hebt. En verder weet je bij bemiddeling wel min of meer waar je aan begint, maar voorspelbaar is een eventuele uitkomst allerminst.
Vergelijk het met een bergtocht, & zo eindigen we weer bij wandelen. Níet het bereiken van de top is voor mij het ultieme doel… hoewel altijd mooi, een vierduizender af te vinken… maar finaal gaat het daar niet om. Het gaat ‘m om de tocht… hoe zwaar of lastig die ook is… de weg die je samen met anderen aflegt die op een of andere manier je pad hebben gekruist. In de hoop dat je voor hen iets hebt kunnen betekenen. Een huizenhoog cliché, maar het is nu eenmaal zo… the journey is the destination.
Kind regards,
Dirk
Beste Dirk,
Je vermoedt dat veel mensen jouw routine dodelijk saai vinden. Al denk ik dat er ook velen snakken naar zo’n gestructureerd en vooral gebalanceerd leven. We leven in chaotisch drukke tijden waardoor mensen moeilijk structuur in hun leven krijgen. Het lijkt mij alvast een ideale invulling voor mijn pensioen dat nog vele jaren van mij af ligt. Al zou ik daar dan lezen en schrijven aan toevoegen. Wandelen helpt mij trouwens goed om na te denken. Het antwoorden op jouw brief start dan ook met een wandeling, om zo structuur in mijn gedachten te brengen en jouw woorden te laten doordringen.
Het doet me afvragen hoe gedetineerden tegenover een vast stramien aankijken. Hun dag verloopt waarschijnlijk ook volgens vaste blokken, zonder dat ze daar zelf veel zeggenschap in krijgen. Dat zal voor de een anders aanvoelen dan de ander. Gedetineerde mogen normaal ook wandelen, maar dan in een veel minder mooie omgeving dan jij. Het doet er de levensomstandigheden niet op verbeteren, terwijl dat net belangrijk is. Je hoort mensen vaak klagen dat er te veel luxe is in de gevangenis, en het vaak geen straf meer is. Terwijl erbarmelijke omstandigheden net voor meer verbittering zorgen en het integratieproces bemoeilijkt wordt.
Komen de omstandigheden in onze detentiecentra ook naar voor in bemiddelingsprocessen? Ik kan me voorstellen dat sommige slachtoffers zich daar vragen bij stellen, en daar ook bepaalde verwachtingen over hebben. Maar ook omgekeerd dat daders misschien meer willen duiden hoe een opsluiting door hen beleefd wordt.
Vermijding en verdringing zorgt er inderdaad voor dat een herstelproces bemoeilijkt wordt voor slachtoffers. Een vaak gebruikte techniek bij trauma is het herhaaldelijk oproepen van herinneringen aan een trauma in een veilige omgeving. Daardoor wordt de intensiteit van de ervaren gevoelens vermindert, waardoor je het trauma meer en meer een plaats kan geven. Om een misdrijf een plaats te kunnen geven moet je de motieven weten, anders blijft het een onopgeloste vraag die steeds in het onderbewustzijn blijft sluimeren. Werken jullie samen met bijvoorbeeld slachtofferhulp om slachtoffers te motiveren om in herstelbemiddeling te stappen?
Het einde van jouw brief mag dan misschien wel een huizenhoog cliché zijn, toch blijf het bijzonder relevant. Zeker binnen onze huidige samenleving die gericht is op prestaties en resultaten. Wanneer iemand ziek uitvalt, moet die persoon zo snel mogelijk terug kunnen werken en de maatschappij iets kunnen opleveren. Bijvoorbeeld als we verkouden zijn, nemen we allemaal medicatie om te kunnen blijven werken, waardoor we vaak langer ziek zijn dan wanneer we effectief enkele dagen zouden rusten.
Dit kan je ook doortrekken naar strafmaatbepaling. Het is niet de uiteindelijke straf die van belang is, maar hetgeen daartussen gebeurt. Het proces die afgelegd wordt. Zodat iedereen na de straf ook tools in handen heeft om hun leven terug op te pikken en niet te hervallen. Als buitenstaander lijkt het vaak alsof men dit vergeet in de rechtspraak. Tijdens mijn opleiding als psycholoog heb ik stage gelopen in een centrum voor verslaafden. Sommige van hen kwamen terecht in de gevangenis wegens gebruik. Terwijl detentie voor verslaafden mijn niet de correcte aanpak lijkt.
Misschien moet onze blik ten opzichte van daders veranderen? Helpt het ons als samenleving om straffen te bekijken als een vorm van boetedoening, of kunnen we meer vanuit het perspectief van daders bekijken? Waardoor we meer gaan kijken, hoe kunnen we daders helpen zodat ze niet meer tot bepaalde daden komen.
Hartelijke groet,
Thomas
Hi Thomas,
Mooi dat je tijdens het wandelen inspiratie vond voor je tweede brief.
19 jaar geleden ben ik begonnen met iedere ochtend vrij vroeg te gaan wandelen & ongeacht het weer doe ik dat nog steeds. Het zit in mijn systeem & het kost me niet de minste moeite. Wandelen is voor van alles & nog wat goed, je kunt het overal & je hebt er vrijwel niks voor nodig. Ideaal om je hoofd leeg te maken, resp. te vullen met gedachten die bewust of onbewust gegenereerd worden door simpelweg je zintuigen hun werk te laten doen, te ademen & te bewegen. De ene voet voor de andere die vanzelf volgt, meer is het eigenlijk niet, een kind kan de was doen. Kopzorgen of muizenissen bezie je ineens vanuit een andere invalshoek waardoor ze minder problematisch lijken of ze verdwijnen vanzelf als sneeuw voor de zon.
Gedetineerden zitten per definitie fysiek gevangen in een min of meer totalitair systeem, maar hoe streng het regime ook is, finaal heeft niemand echt vat op wat ze denken & voelen. De vrijheidsberoving op zich is voor de meesten inderdaad de zwaarste straf, niet meer kunnen gaan & staan waar je wil & in principe is er van alles & nog wat verboden waarvoor je geen expliciete toestemming krijgt. Ondanks de in vele gevangenissen weliswaar verbeterde materiële levensomstandigheden, blijft het een uitermate stresserende omgeving… een gouden kooi blijft een kooi. Behoudens bij tuchtsancties of tijdens uitzonderingsmaatregelen hebben gedetineerden inderdaad recht op dagelijks minimaal een uur wandelen in de buitenlucht. Dat is niet veel, maar altijd beter dan niets. Tijdens bemiddelingsgesprekken komen het gevangenisregime of andere hieraan gelieerde topics geregeld ter sprake, net zoals eventuele besognes van slachtoffers, of wat dan ook. Bij wijze van small talk zijn dergelijke aanknopingspunten soms nuttig om het ijs te breken of om te wennen aan het feit dat dader en slachtoffer op zeker moment in dezelfde ruimte zitten waarbij de spanning vaak te snijden is. In dit verband zou je kunnen stellen dat het al wat is, als dader en slachtoffer van elkaar kunnen verdragen dat ze dezelfde lucht inademen.
Hierbij aansluitend toch nog even wat verduidelijking bij het einde van mijn vorige brief. Daar schreef ik dat het bemiddelingsproces op zich belangrijker is dan een gebeurlijk resultaat, maar dit geldt vooral in hoofde van de bemiddelaar. Slachtoffers & daders hebben niet altijd dezelfde verwachtingen waardoor het vaak lastig kan zijn om dingen op elkaar af te stemmen of om tot een zeker vergelijk te komen.
Laat ik proberen om in deze brief uit te leggen waarom daders beroep doen op bemiddeling & wat ze daarmee wensen te bereiken. Dit kan alleen maar in algemene termen & doet hoegenaamd geen recht aan al die verschillende, hoogst individuele belevenissen.
We moeten er niet flauw over doen. Nogal wat verdachten, veroordeelde of geïnterneerde daders doen beroep op bemiddeling om initieel opportunistische redenen & op zich is daar niks mis mee. Ze hopen dat de bemiddeling de verdere afhandeling van de strafrechtelijke procedure gunstig zal beïnvloeden. Hetzij in de vorm van bijvoorbeeld een seponering (buiten vervolgingstelling), een milder vonnis, een kortere voorhechtenis of een snellere voorlopige of voorwaardelijke invrijheidstelling. In eerste instantie primeert dan tijdens een eventuele bemiddeling het eigenbelang, maar daarna kunnen er doorgaans de gerechtvaardigde slachtofferbelangen aan bod komen die wel ’s compleet haaks zouden kunnen staan op wat zij beogen. Slachtoffers willen dan soms weer van de gelegenheid gebruik maken om letterlijk & figuurlijk lucht te geven aan hun begrijpelijke kwaadheid of woede, verontwaardiging, frustratie, verdriet, … of aan welke gevoelens dan ook die door de gepleegde feiten werden veroorzaakt. Het louter ventileren hiervan in een veilige omgeving kan soms al voor een zekere opluchting zorgen.
Veel daders willen tijdens de bemiddeling slachtoffers rechtstreeks of onrechtstreeks duidelijk maken waarom ze de feiten hebben gepleegd, of hoe het uiteindelijk zo ver is kunnen komen. Dat is ook quasi steevast de vraag waarop slachtoffers een antwoord wensen. In werkelijkheid is het vaak niet allemaal zo eenduidig & gaat het niet zelden om een complex samenspel van veel verschillende factoren.
Ik heb ook nog nooit iemand ontmoet die men als dè personificatie van het Absolute Kwaad zou kunnen beschouwen, al heb ik gewerkt met mensen die verschrikkelijk verwoestende feiten hebben gepleegd. Sommigen zijn zich hiervan voldoende bewust & wensen hiervoor hun verontschuldigingen aan te bieden. Anderen vinden dan weer dat excuses eigenlijk ongepast zijn, omdat ze in hun beleving geen recht doen aan het immense leed dat ze hun slachtoffers en/of nabestaanden hebben aangedaan. Het mooie van deze vorm van bemiddeling is dat de bemiddelaar geen eigen agenda heeft. Daders & slachtoffers bepalen waarover er wordt gesproken, de bemiddelaar wordt verondersteld dit evenwichtig te kunnen hanteren & alles wat hierbij gereveleerd wordt op een voor beide partijen aanvaardbare manier te kanaliseren die in het beste geval ook min of meer helend kan zijn.
In een ver verleden was ‘Oog om oog, tand om tand’ een rechtsprincipe om het verstoorde evenwicht in een gemeenschap te herstellen, maar die tijd ligt al lang achter ons. Heel vaak wordt de geleden schade begroot of vastgelegd in een financiële compensatie & ook dit maakt vaak voorwerp uit van de bemiddeling. In nogal wat gevallen is de kans groot dat dader & slachtoffer elkaar na een gevangenisstraf weer tegenkomen, & ook daarover kunnen afspraken worden gemaakt. Heel vaak is er een onderliggend probleem waardoor mensen er niet in slagen de maatschappelijke norm te respecteren . Het kan gaan om eenmalige feiten die in een opwelling gebeurden, aan de andere kant van het continuüm zijn er daders die doorheen de jaren een spoor van vernieling of verwoesting achter zich hebben gelaten. Een geregeld weerkerende houding bij slachtoffers is dat ze niet per se wraakzuchtig zijn, maar dat ze hopen dat hun dader in de toekomst niet opnieuw dergelijke of gelijkaardige feiten pleegt, & dat hij of zij de juiste hulp of begeleiding krijgt voor het onderliggende probleem. Naast een beschadigd of verstoord normbesef liggen er vaak drugs-, agressie-, seksuele of persoonlijkheidsproblemen aan de basis van crimineel gedrag, & zolang daar niet aan geremedieerd wordt, biedt enkel een gevangenisstraf op zich weinig kans op de gewenste gedragsverandering.
ABVV… zo onthield ik destijds de klassieke functies van de gevangenisstraf in de criminologie. Afschrikking, bescherming van de maatschappij, vergelding en verbetering. Met slachtoffer-dader bemiddeling in de gevangeniscontext is daar het element ‘Herstel’ bij gekomen. In tegenstelling tot, en in het beste geval complementair aan het strikt procedurele strafrecht, biedt bemiddeling de mogelijkheid tot dialoog in een informele spreekruimte. Hier kunnen de rechtstreeks betrokkenen zeggen wat ze te zeggen hebben. Zelfs als er niet de minste vorm van genoegdoening wordt bereikt, kan dit soms leiden tot een zekere her-positionering t.o.v. elkaar & dit heeft dan weer het voordeel van de duidelijkheid.
Zo Thomas, weer wat meer stof tot nadenken & misschien weer een gelegenheid voor een volgende wandeling.
Vriendelijke groet,
Dirk
Beste Dirk,
Stof tot nadenken heb je me zeker gegeven, en dan is het logische gevolg gaan wandelen. Mocht ik geen nachtbraker zijn, lijkt een ochtendwandeling de ideale manier om een dag te starten. Bij mij is het eerder omgekeerd. Voor ik ga slapen maak ik vaak nog een kleine wandeling, om zo de drukte van de dag achter mij te laten en tot rust te komen. Ik kan er sneller door in slaap vallen.
Het verbaast me niet dat zowel dader als slachtoffer met compleet verschillende intenties in een proces stappen. We blijven mensen en denken in de eerste plaats aan onszelf. Er wordt vaak gediscussieerd of altruïsme al dan niet bestaat. Kunnen we onszelf echt naar de achtergrond dwingen en iets voor een ander doen zonder iets terug te verwachten? Alle goede daden brengen wel iets positief met zich mee. Een verhoogd zelfwaardigheidsgevoel. Een belastingvoordeel. Een beter aanzien door anderen. Dus zelfs als we aan de ander denken, denken we ook aan onszelf. Dat is op zich ook niet negatief.
Vanuit het standpunt van de bemiddelaar kan ik me dan ook voorstellen dat het proces des te belangrijker is. Het maakt op zich weinig uit met welke intenties mensen in een bemiddelingsproces stappen. Maar hoe die intenties en verwachtingen doorheen een proces evolueren. Ik kan me voorstellen dat iemand misschien met de totaal verkeerde intenties start, maar dat die tijdens het traject wel oprecht worden.
Bijzonder hoopvol vind ik de terugkerende houding bij slachtoffers. Dat het niet per sé om vergelding gaat maar dat men wenst dat de dader in de toekomst geen gelijkaardige feiten meer pleegt. Want daarbij tonen ze aan dat ze ook aan het maatschappelijk belang denken, maar ook die van de dader. De wens dat hij de juiste hulp of begeleiding krijgt. Is dat een houding dat je al merkt aan het begin van een bemiddelingsproces of is het een houding die doorheen het proces groeit?
Wat mij essentieel lijkt binnen alles wat met straf en herstel te maken heeft, dat we inderdaad een dader niet gaan vereenzelvigen met het kwaad. Ieder van ons is in staat om een misdaad te plegen binnen bepaalde contexten. Niets is zwart of wit. Er zijn geen pure slechteriken zoals in de oude sprookjes of films van Disney. Het is veel complexer dan dat. Als we de mens naast het kwade kunnen zien, dan komt er ruimte voor dialoog.
Het komt mij ook vreemd over dat vergelding één van de klassieke functies is van een gevangenisstraf. Het doet mij denken aan de maffia, waar alles vergeld wordt, en je zo in een escalerende stroom van geweld komt te staan. Hetzelfde met vergoedingen voor morele schade. Alsof een geldbedrag dat goed kan maken? Bij fysieke of financiële schade is dat natuurlijk anders. Maar hoe kan geld helpen om ons leed te verzachten? Hetzelfde met een gevangenisstraf.
Het doet mij denken aan het proces rond de dood van Sanda Dia. Ik vond het bijzonder mooi dat de familie van Sanda niet om gevangenisstraffen vroegen. Ze willen oprechte excuses, ze willen zelfreflectie waardoor de daders begrijpen wat ze gedaan hebben. Ze willen de waarheid weten. Allemaal thema’s die in een bemiddelingsproces aan bod kunnen komen. Het illustreert het belang van wat jullie doen, of deed in jouw geval. Moet daar ook geen ruimte voor komen tijdens het proces zelf. De vader van Sanda wees op het feit dat de beschuldigden voornamelijk zeggen wat hen opgedragen wordt door hun advocaat, in functie van een lichtere straf. Dat is ergens ook te begrijpen. Moet er dan toch niet nagedacht worden over een systeem, los van pleidooien, om reeds open dialoog te faciliteren tussen de verschillende partijen, zonder dat dat invloed heeft op de uitspraak?
Hartelijke groet,
Thomas
Hi Thomas,
Ondanks een zware operatie is mijn vaste wandelmaat Luka in de nacht van 21 februari naar de Eeuwige Jachtvelden vertrokken. Hij was al een paar dagen wat lusteloos, at nauwelijks nog & bij de dierenarts werd vrij snel de diagnose gesteld. Zijn milt was gebarsten door een snelgroeiende tumor die achteraf gezien kwaadaardig bleek te zijn. Een korte lijdensweg voor mijn 10-jarige Zwitserse herder, voor mij een enorm gemis, maar ik heb er inmiddels vrede mee. Terwijl een hond normaal zijn blik afwendt als je hem te lang aankijkt, deed hij dat tijdens zijn laatste uren niet. De connectie door dat intense oogcontact was immens & nadat hij de geest had gegeven is hij verder rustig in mijn armen gestorven. Ik heb hem netjes kunnen afleggen & zijn penning & vaccinatieplaatje vastgemaakt aan mijn halsketting. Volgens mij heb ik met hem zeker zo’n zeven paar wandelschoenen versleten.
Een hond kan onvoorwaardelijk trouw zijn, duurzame menselijke relaties daarentegen zijn inderdaad zelden geheel onbaatzuchtig. Meestal is het een kwestie van geven & nemen. Dat geldt evenzeer voor daders & slachtoffers van misdrijven in het kader van een bemiddeling. Eenrichtingsverkeer zet hier geen zoden aan de dijk. Communicatie is er immers altijd, ook al zijn er soms enorm pijnlijke stiltes die overigens best functioneel kunnen zijn. Niet iedereen vindt altijd de woorden om duidelijk te maken wat men zeggen wil, lichaamstaal in het algemeen, gezichtsuitdrukkingen & blikken in het bijzonder kunnen evengoed heel betekenisvol zijn. Verder is het duidelijk dat er bij bemiddeling ook veel ruis op de communicatie kan zitten, & dat, net zoals overal elders trouwens, boodschappen niet altijd op dezelfde manier worden begrepen zoals ze initieel zijn bedoeld. Hoe dan ook blijft het vaak balanceren & blijken bereikte evenwichten soms heel broos, en naar mijn ervaring, zelden of nooit definitief verworven.
Ondertussen hebben we de voorbije jaren een paar spraakmakende zaken gehad waar bemiddeling wellicht tot betere resultaten had kunnen leiden dan de louter strafrechtelijke afhandeling waarin ook hier betrokken partijen regelrecht tegenover elkaar kwamen te staan & uiteindelijk niemand over heel de lijn echt genoegdoening heeft gekregen. De hiermee gepaard gaande maatschappelijke polarisering werd hierbij mogelijk nog meer gevoed door trial by media, en dat gaat dit heus niet alleen over riooljournalistiek of andere bagger & ordinaire toogpraat op Twitter & Compagnie.
Zowel in de zaak Bart De Pauw vs belaagde vrouwen als Sanda Dia vs Reuzegom was/is bemiddeling een uitgelezen kans om n.a.v. het gebeurde alle betrokkenen die het wens(t)en, in een veilig & vertrouwelijk kader de mogelijkheid te geven om zich t.o.v. elkaar uit te spreken & één of andere vorm van pacificatie te bereiken. Ook hier zullen er wellicht advocaten zijn geweest die, mogelijk met de beste bedoelingen, hun cliënten deelname aan bemiddeling om welke reden dan ook hebben ontraden. Bemiddeling laat zich nu eenmaal niet afdwingen, vrijwilligheid is één van de basisprincipes. Het proces dat niemand wou… die quote hing de voorbije jaren geregeld in de lucht & men kan zich afvragen of de louter strafrechtelijke afhandeling op de publieke tribune de enige juiste remedie is geweest om recht te doen aan het leed & de pijn van de slachtoffers & nabestaanden, & om de andere betrokkenen in staat te stellen hun verantwoordelijkheid op te nemen.
Toch is het niet allemaal Kommer & Kwel. De voorbije 25 jaar heeft Justitie heel wat inspanningen geleverd, o.a. door het erkennen van de complementaire bijdrage van de bemiddelingspraktijk aan de strafrechtsbedeling. Niet alleen door het wettelijke kader te implementeren, maar ook op het vlak van het faciliteren hiervan. Vrijwel iedereen die betrokken is bij een gerechtelijke procedure kan hier beroep op doen.
Ook op het lopende terrorismeproces n.a.v. de aanslagen op de luchthaven van Zaventem & het metrostation Maalbeek waren er recent bemoedigende & hartverwarmende uitspraken te horen. Eerder al had Mohamed El Bachiri die bij de aanslagen van 22 maart 2016 zijn vrouw Loubna Lafquiri verloor, in de boeken Een jihad van liefde en De odyssee van Mohamed duidelijk gemaakt dat hij niet met haat kon verder leven. De ex-basketter Sébastien Bellin die zware verwondingen opliep in Zaventem maakte op het Assisenproces onlangs het ferme statement dat hij de terroristen vergaf om zelf verder te kunnen met zijn leven. Voor de gewezen zwemster Karen Northshield, eveneens verschrikkelijk zwaar gewond & nog steeds revaliderend, was dit een brug te ver & dat hoeft ook niet, maar ze gaf wel aan dat haat ook niet in haar woordenboek staat.
We weten inmiddels immers tot wat haat kan leiden. Haat is een slechte voedingsbodem & kan ook niet met haat overwonnen worden. Uiteraard is haat des mensen & sommigen raken hierdoor in een soortement tunnelvisie waarbij geweld & vernietiging in hun beleving de enige manieren zijn om dit veelkoppige monster voeden. Slachtoffers kunnen vervolgens in heel hun wezen dermate gekwetst of beschadigd zijn dat het voelt alsof hun hele leven is verwoest. Dat op zich is al nauwelijks te dragen & het ergste wat hen kan overkomen is dat er niet het minste perspectief is op ietwat beterschap & ze voor de rest van hun leven vast blijven zitten in de bitterheid van hun slachtofferschap. Dit wens je niemand toe.
We moeten ons overigens ook geen illusies maken dat dit kwalijke sentiment helemaal uit de geesten kan worden gebannen. De menselijke natuur is pakweg de laatste paar duizend jaar niet fundamenteel veranderd, net zomin als asociale & destructieve drijfveren. Crimineel gedrag is van alle tijden, daders & slachtoffers zullen er altijd zijn. De vraag blijft hoe we dit als maatschappij op de meest verstandige manier hanteren, zonder nog meer haat, wrok etc. te creëren. Voor velen zal het een (hoge) drempel zijn om in zoiets als bemiddeling te stappen, maar eens geprobeerd zou het resultaat misschien onverhoopt best heilzaam kunnen zijn.
Zo Thomas, dit was het zo ongeveer. Bedankt dat ik als ouwe veldveteraan hier nog ’s even mijn licht over mocht laten schijnen. Stel het very well in het verre Avelgem. Zolang ik de ene voet nog voor de andere kan zetten, blijf ik iedere dag verder wandelen, zij het vooralsnog meestal alleen & ook dat is helemaal OK.
Vriendelijke groet,
Dirk
Achtergrond
Meer info over Moderator vzw via www.moderator.be
